(राजनारायण श्रेष्ठ फास्टफुड एसोसियसन नेपालको पूर्व महासचिव हुन्)

कोरोना महामारीको थुप्रै आतंकहरुसँग लड्दै हामी विश्वका मानवजातीले आधा वर्षभन्दा धेरै समय पुरा गरिसकेका छौं । शुरुमा कोरोना भाइरस महामारीका रुपमा थिएन । तर कोरोना लागेपछि त पुरै सखाप भइन्छ भन्ने आतंक भने सिंगो पृथ्वीका मानिसमा डरलाग्दो रुपमा फैलिएको थियो । हाम्रा नानिबाबुहरुसमेत कोरोनाले सबै मानिसलाई मार्ने भयो भनेर त्रसित थिए । उनीहरुको प्रश्न हुन्थ्यो– सेना, हतियारले पनि यो कोरोनालाई मार्न सकिंदैन र ? यो मान्छेभन्दा धेरै ठूलो छ र ? यो बन्दुक र सेना–प्रहरीभन्दा पनि बलियो छ र ?

शुरुमा कोरोनाको आतंक प्रकासको गतिमा फैलियो तर अहिले विश्वभरी कोरोना नै फैलिसकेको छ । करोडौं मानिस यस भाइरसको संक्रमणमा छन् । तर छ महिना अघिजस्तो कोरोनाको आतंकभने मानिसमा छैन् । मानिसले फेरि कोरोनाको आतंकबाट भने विजय हासिल गरिसकेको छ । विश्वास गरौं कोरोनाको उपचारमा पनि छिटै मानिस विजयी हुनेछ । तर यहाँ कोरोनाका कारण गरिएको लकडाउनले भोकमरी र आर्थिक संकटको आतंकभने डरलाग्दोगरी बढीरहेको छ ।

अहिलेको बिषम परिस्थितिप्रति हरेक नागरिक आ–आफ्नो ठाउँमा रहेर अनुशासित र सम्यम त बन्नैपर्छ । अनुशासन र धैर्यता पक्षका हुनु जुनसुकै समयका लागि पनि सकरात्मक पक्ष हुन् । अफ्ठेरा परिस्थितिमा समाधान दिलाउने अचुक मन्त्रहरु हुन् । विश्व स्वास्थ्य सङ्गठन तथा नेपाल सरकार स्वास्थ्य मन्त्रालयद्वारा जारि निर्देशनको अनुशासित भएर पालना गरौं । कतिपय विज्ञहरु भ्रमित र भ्रामक तर्कप्रति सचेत बनाैं । आखिर रोग त रोग नै हो । जुन रोगको प्रभाबकारि उपचार सम्भव भइ सकेको छैन् । विश्वका वैज्ञानिकहरु समाधानको नजिक पुगिसकेको अवस्थाप्रति गौरव गरौं । बैज्ञानिकहरुको पूर्ण सफताको कामना गरौं । संक्रमणबाट आफु बचौं र अरुलाई पनि बचाऔं ।

माथि जतिपनि कुरा गरियो यो त कोरोनाबाट बच्ने कुरा भयो । तर के कोरोनाबाट जोगिएकै कारण मानिसको जीवन सुरक्षित हुन्छ त ? के कोरोनाबाट जोगिनु सबैभन्दा ठूलो सफलता हो त ? लाखौं मजदुरहरुको रोजगारी गुमेको छ । व्यापार व्यवसाय ठप्प छ । राजधानीका मात्रै हजारौं होटल व्यवसाय छ महिनादेखि बन्द छन् । यतिवेला हाम्रा लाखौं नानिबाबुहरु आधा पेट खाएर बाँच्न बाध्य छन् । कोरोना लाग्दा बरु ओच्छ्यानमा सुत्न सकिएला, भोको पेट लिएर कसरी ओछ्यानमा निदाउन सकिन्छ ? हाम्रा बालबालिकाहरु कसरी भोको पेट रहन सक्छन् ? सरकारको काम कोरोनाबाट जोगाउने नाममा लक डाउन गरेर आम नागरिकको काम गरेर खान पाउने अधिकार खोस्नु हो ? कि त सरकारले नागरिकलाई खानेकुरा प्रयाप्त रुपमा दिन सक्नुपर्छ । कोठाभाडा तिर्न नसक्नेहरुको कोठा भाडा तिरिदिने व्यवस्था गरिदिन सक्नुपर्छ । होइन भने सरकारले आम नागरिकलाई संक्रमणसँग जुध्ने सबै उपाए अपनाउँदै व्यापार व्यवसाय गर्न दिनुपर्छ । हाम्रोजस्तो आर्थिक अवस्था कमजोर भएका देशका नागरिकलाई छ महिनादेखि कोठामै थुनेर यो सरकारले के गर्न खोजको हो ? कोरोना संक्रमणबाट बच्ने र बचाउने उपाएने उपाय लकडाउन मात्रै हो त ? आम नागरिकले यस्तो अवस्था कसरी जीवन चलाएरको छ भनेर सोध्ने कस्ले ? नागरिकको दैनिकीप्रति उत्तरदायी हुनुपर्ने को हो ? कोरोनालाई देखाएर नागरिककै भोटबाट सरकारमा पुगेकाहरुले यी सबै जिम्मेवारीबाट भाग्न मिल्छ ? के अब कोरोना सँगसँगै बाच्ने अध्यास गर्नुभन्दा अरु कुनै विकल्प छ ? मालाई लाग्छ यति कुरा सरकारले र हामी आम नागरिकले स्वीकार गर्नुको विकल्प छैन् ।

व्यापार बन्द, स्कूल बन्द । आयआर्जन गर्ने कुनै ठाउँ छैन । कोठामा थुनिएर बस मात्र भनेर कोरोना संक्रमण हुनबाट त जोगिएला तर भोकमरीले भने अवश्य बाँच्न दिने छैन् । अरु आम गरिखाने नागरिकका लागि कोरोना संक्रमण स्वीकार्य छ तर लकडाउन स्वीकार्य छैन् । किनभने विश्वस्थ्य संगठनकै रिपोर्ट अनुसार पनि कोरोनाबाट संक्रमित हुनेहरुमध्ये करिब १ करोड ८२ लाख मानिस निको भइसकेका छन् । अब संक्रमणित करिब ७० लाख देखिन्छन् । मर्नेहरुमा पनि कोरोनाकै कारण मात्र मर्नेहरु निकै कम भएको तथ्यांकले देखाउँछ । तसर्थ मर्नेहरु सबै कोरोनाकै कारण मरेको भनेर आतंकित बनाएर नागरिकलाई कोठामै थुनेर भोक र ऋणको तनावले मर्न बाध्य नबनाउँ । यस्तै हो भने भोक र ऋणको तनावबाट मर्नेहरुको संख्या एकिन गर्न नसकिने अवस्था नआउँला भन्न सकिंदैन ।

लकडाउन र निषेधाज्ञाको साथसाथ त्यही समयमा ब्यापक र सूक्ष्म रूपमा संक्रमितहरूको सम्पर्कमा आएका मानिसको कन्ट्याक्ट ट्रेसिङ नगर्ने हो भने र संक्रमितको प्रत्यक्ष अप्रत्यक्ष सम्पर्कमा रहेका सबैको परीक्षण नगर्ने हो भने लकडाउन वा निषेधाज्ञाको मात्रै गर्नुको कुनै अर्थ छैन । डाउन र निषेधाज्ञा भनेको मूलतः संक्रमित र संक्रमित हुन बाँकी जनसाधारणबीचको सम्पर्कको सिक्री तोड्नका लागि हो, तर समुदायमा पहिले नै प्रवेश गरिरकेका संक्रमितको मिहिन ढंगले कन्ट्याक्ट ट्रेसिङ र टेस्ट गरेर तिनीहरू सबैको बेलैमा पहिचान गर्ने, तिनीहरूलाई अस्पताल वा आइसोलेसन केन्द्रमा लगेर उपचार गर्ने काम समयमै भएन भने संक्रमित त समुदायमै वा परिवारमै चलायमान भइरन्छन् । सरकारको यही पाराले त न आम नागरिक कोरोना संक्रमणबाट जोगिन सक्नेवाला छन् न त आर्थिक संकट, भोकमरी, डिप्रेसन र आत्महत्याको सिकारबाट नै ।

त्यसैगरी सरकारले अनावश्यक रूपमा देशभरि वा जिल्लाभरि निषेधाज्ञा वा लकडाउन गरेर र यो समयावधी बढाएर अर्को गल्ति गरिरहेको छ । क्युबा, चीन, भियतनाम, दक्षिण कोरिया, ताइवानको सफल अनुभवले यस्तो गर्नु आवश्यक नै छैन भन्ने देखाइसकेको छ । दुई–चार जना संक्रमित बिरामी भेटियो भनेर पूरै जिल्लामा लकडाउन गर्नु वा निषेधित क्षेत्र घोषित गर्नु सरकारको महामुर्खता हो । यस्तै लकडाउन र निषेधाज्ञा जारी नै राख्ने हो भने आम उद्यमी र ज्यालादारी मजदुरहरुको पेट र मुख लकडाउनमा हुन्छ । बहालमा घर लिएर ससानो उद्यम व्यवसाय गरिरहेका लाखौँ व्यवसायीहरूको व्यवसाय तथा फेरि उठ्ने सम्भावना नै लकडाउन हुन्छ । आज कमाएर आजै खानुपर्ने सारा ज्यामीको जिन्दगी नै लकडाउन हुन्छ । यो महाभूल सरकारले समयमै सच्याउनु आवश्यक छ । अन्यथा हामी यस्तो खराब अबस्थामा पुग्ने छौं कि माफ माग्ने ठाउँसमेत रहने छैन् ।